ჩრდილების ხელოვნება

ჩრდილებით შექმნილი ხელოვნება

ჩრდილების თეატრი

ილიაუნის თეატრი

ილიაუნის თეატრი

ილიაუნის თეატრი, რომელიც 2010 წელს გაიხსნა ვაკის თეატრალური სარდაფის ბაზაზე, ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში არსებული პირველი და ჯერ-ჯერობით ერთადერთი პროფესიული თეატრია.

ილიაუნის თეატრის ძირითადი მისია ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეატრალური განათლების ცენტრის სტუდენტების პროფესიული ზრდა და ტრენინგია, თუმცა აქ ხშირად ხორციელდება სხვა პროფესიული და ახალგაზრდული თეატრალური პროექტები. სცენა მასპინძლობს ხელოვნების სხვადასხვა სფეროებისადმი მიძღვნილ მასტერკლასებს, რომელთა ფარგლებშიც გამოცდილების გასაზიარებლად მოწვეულნი არიან ცნობილი პიროვნებები.

ილიაუნის თეატრის პროფესიულ წარმოდგენებში ცნობილი მსახიობების გვერდით ყოველთვის არიან დაკავებულები უნივერსიტეტის სტუდენტები და კურდამთავრებულები, რაც მათი პროფესიული ზრდისათვის ძალიან მნიშვნელოვანია. თეატრი ანტრეპრიზის პრინციპზე მომუშავე შემოქმედებითი სივრცეა, მას არა ჰყავს სამხატვრო ხელმძღვანელი და მუდმივმოქმედი დასი. ყოველი ახალი წარმოდგენისათვის რეჟისორისა და მსახიობების მოწვევა ხელახლა ხდება სხვადასხვა თეატრებიდან.

საუნივერსიტეტო თეატრმა პირველი სეზონი 2010 წლის 30 სექტემბერს გახსნა ა. ცაგარელის ვოდევილით „ჭკუისა მჭირს!“ (რეჟისორი ოთარ ეგაძე).

დღეს თეატრის რეპერტუარშია: დ. იუვაჩევიჩის ნოველების მიხედვით დადგმული სპექტაკლი „ხარმსი“, ჟან-ჟაკ ბრიკერისა და მორის ლასეგის ბულვარული კომედიის მიხედვით განხორციელებული ”ინსტინქტი”, სტუდენტური თეატრალიზებული კონცერტი ”არიქა დო ვარიქა” და სხვა. უახლოეს მომავალში დაგეგმილია რამდენიმე პრემიერა.

თეატრალური სეზონი იხსნება ოქტომბრის პირველ კვირაში და იხურება ივნისის ბოლოს. თეატრი წარმოდგენებს მართავს კვირაში ოთხჯერ: ხუთშაბათს, პარასკევს, შაბათსა და კვირას. სპექტაკლების დაწყების დროა 20:00 საათი.

ტერმინი თეატრი (ბერძნულად ტჰეატრონ – სანახაობების ადგილი) ორი მნიშვნელობით გამოიყენება:

თეატრი, როგორც ხელოვნების დარგი. თეატრის გამოხატვის სპეციფიკური საშუალებაა სცენური მოქმედებები, რომლებიც სრულდება პუბლიკის წინაშე მსახიობთა გამოსვლის (თამაშის, როლის შესრულების) დროს.

თეატრი, როგორც შენობა, სასცენო ადგილი, სადაც ტრადიციულად ხდება თეატრალური ხელოვნების ნაწარმოების წარმოდგენა. შესაძლებელია სცენის გამართვა ღია ცის ქვეშ, პარკში, ძველ ტაძარში ან ამფითეატრში.

თეატრის ფესვები უძველეს სასოფლო–სამეურნეო და სამონადირეო თამაშებში და მასობრივ სახალხო რიტუალებშია. ძველ საბერძნეთში არსებობდა თეატრის სხვადასხვა სახეობები თავისი ტრადიციებით, სცენური ტექნიკით. მდიდარი და მრავალფეროვანი სანახაობრივი ფორმები შექმნეს აღმოსავლეთის ხალხებმა ინდოეთში, ჩინეთში, იაპონიაში, ინდონეზიაში და სხვაგან. შუა საუკუნეების ევროპაში თეატრალური შემოქმედების მატარებლები იყვნენ მოხეტიალე მსახიობები: ჰისტრიონები, ჟონგლიორები და სხვები.

აღორძინების ხანის პირველი ევროპული პროფესიული თეატრი იყო იტალიური ნიღბების ხალხური კომედია (კომედია დელ არტე, მე–16-17 სს.). ამ დროიდან თეატრი ხდება ლიტერატურული, ამასთან ნაკლებად მობილური, რომელიც ბინას იდებს საქალაქო კულტურის ცენტრებში.

თეატრალური ხელოვნების ნაწარმოები – სპექტაკლი იქმნება დრამატული ან მუსიკალურ–სცენური ნაწარმოების საფუძველზე რეჟისორის ჩანაფიქრის შესაბამისად (ბალეტში – ბალეტმაისტერის და დირიჟორის, ოპერაში – რეჟისორის და დირიჟორის) მსახიობების მონაწილეობით.

თეატრის ძველი ქართული სახელწოდებაა სახილველი.

მთავარი

თავისუფალი თეატრის" ისტორია "

    თეატრი, რომელიც მხოლოდ სიმართლეს და დღესასწაულს სთავაზობს თავის მაყურებელს.   "თავისუფალ თეატრს" 2011 წლის 31 მარტს ათი წელი შეუსრულდა, ეს ბევრიცაა და ცოტაც. დღიდან დაარსებისა "თავისუფალი თეატრი" ინარჩუნებს ქართველი ახალგაზრდობის ყველაზე საყვარელი თეატრის სტატუსს, მისი სპექტაკლები არავის ტოვებენ გულგრილს.

"თავისუფალი თეატრი" პოპულარულია არა მარტო თბილისში, არამედ საქართველოს ყველა ქალაქში, საკმარისია ნებისმიერ ქალაქში დაკიდო ერთი აფიშა, რომელიც იუწყება, რომ აქ მალე გამართავს წარმოდგენას "თავისუფალი თეატრი" და ბილეთები უმალვე ჰქრება სალაროებიდან. "თავისუფალი თეატრი" უყვარს მაყურებელს, რადგან მის სპექტაკლებში ქართველი ახალგაზრდობა მუდამ ხედავს თავის სათქმელს.

"თავისუფალი თეატრი" მდებარეობს მეტრო "თავისუფლების მოედნის" უკან, სახელმწიფო კანცელარიისაკენ მიმავალ კიბეებთან. შენობას აქვს გემის, როგორც თავისუფლების სიმბოლოს ფორმა. (არქიტექტორი პაატა ჭავჭანიძე) თეატრი არ ფინანსდება სახელმწიფოს მიერ, ის კერძოა და ეკუთვნის რეჟისორ ავთო ვარსიმაშვილს.

"თავისუფალმა თეატრმა" მოახერხა და პირველივე სპექტაკლებიდანვე("კომედიანტები", "ჯინსების თაობა","პროვოკაცია","ტელე მისტერია" და სხვ.) ჩამოყალიბდა როგორც სოციალურ - პოლიტიკური თეატრი და ქართველმა ახალგაზრდობამ შეიყვარა ის თავისი მოქალაქეობრივი მრწამსის გამო, იმ პერიოდში ეს იყო ერთადერთი ქართული თეატრი, რომელიც თავის სპექტაკლებში ღიად დაუპირისპირდა იმ დროინდელ ჩამყაყებულ იდეოლოგიას და სწორედ ამიტომ "თავისუფალი თეატრი" არა ერთხელ გახდა ხელისუფლების მხრიდან თავდასხმის ობიექტი, 2002 წლის თებერვალში პრეზიდენტ ე.შევარდნაძის ხელმძღვანელობით მთავრობის სპეციალური სხდომაც კი მიეძღვნა "თავისუფალი თეატრის" დახურვის საკითხს. მაგრამ ქართველ ახალგაზრდებში მღელვარების გამოწვევის შიშით საკითხი გადაიდო.

მიუხედავად იმისა, რომ თეატრი ცხოვრობს თვითდაფინანსებით, მას უკვე ჰყავს თავისი დასი და ამის გარდა მუდმივად ასაქმებს 50 მდე მსახიობს. საზოგადოება უკვე იცნობს "თავისუფალი თეატრის" სახეებს: აპოლონ კუბლაშვილს, კახა მიქიაშვილს, მარიამ ჯოლოგუას, ბუბა გოგორიშვილს, კახა მიქიაშვილს, თიკო კორძაძეს, ჯაბა კილაძეს, სლავა ნათენაძეს, გოგა ბარბაქაძეს, მაია დობორჯგინიძეს, მამუკა მუმლაძეს, ქეთა ლორთქიფანიძეს, მიხეილ არჯევანიძეს, სანდრო მარგალიტაშვილს, თამუნა ნიკოლაძეს, გიორგი ჯიქიას, ვანო ქურასბედიანს, მარიამ ნადირაძეს, სალომე ჭულუხაძეს და სხვ. ამ თეატრის სცენაზე სხვადასხვა სპექტაკლებში თამაშობდნენ და თამაშობენ ქართული თეატრის ისეთი ცნობილი მსახიობები როგორიცაა: გურამ საღარაძე, ჯემალ ღაღანიძე, თათული დოლიძე, მარინე ჯანაშია, ირინა მეღვინეთუხუცესი, რამაზ იოსელიანი, დიმა ჯაიანი, ევა ხუტუნაშვილი, ვანო იანტბელიძე და სხვ. "თავისუფალ თეატრმა" ამ ათი წლის მანძილზე ბევრ სიხარულთან ერთად დიდი ტკივილიც ნახა, სწორედ "თავისუფალი თეატრის" სცენაზე დაიბადა და ცხრა წლის მანძილზე ამ თეატრის ნომერ პირველი ვარსკლავი იყო არაჩვეულებრივი მსახიობი და პოეტი ნიკო გომელაური. "თავისუფალის" სცენაზე ითამაშა თავისი ბოლო როლები შესანიშნავმა მსახიობმა მიშა ჯოჯუამ.

"თავისუფალი თეატრის" სპექტაკლებს დღიდან დაარსების ყოველთვის ჰყავს მაყურებელი, ის ორშაბათის გარდა თითქმის ყოველდღე თამაშობს სპექტაკლებს. "თავისუფალი თეატრი" საქართველოს ერთ ერთი ყველაზე მაღალ რეიტინგული თეატრია, ის ალბათ ერთადერთი თეატრია სადაც სპექტაკლებამდე ორი სამი კვირით ადრე იყიდება ბილეთები. "თავისუფალმა თეატრმა" სპექტაკლები უჩვენა საქართველოს ყველა კუთხეში,ის იყო პირველი თეატრი, რომელმაც მოახერხა და 2004 წელს უჩვენა სპექტაკლები მაყურებელს კონფლიქტის ზონაში - ცხინვალის რეგიონში. შემთხვევითი არაა, რომ სწორედ "თავისუფალი თეატრის" მსახიობებით დაკომპლექტდა ყველაზე პოპულარული ტელე სერიალები "შუა ქალაქი" და "გოგონა გარეუბნიდან". არც ისაა შემთხვევითი, რომ სწორედ "თავისუფალი თეატრის" ბაზაზე შეიქმნა კინო სტუდია, რომელზედაც გადაღებული იქნა ისეთი მხატვრული ფილმები როგორიცაა "იდიოტოკრატია", "ყველაფერი კარგად იქნება". "მიდი ძმაო, მიდი," "იისპაჰან - ბათუმი". მიუხედავად იმისა, რომ თეატრი დღესაც არ ფინანსდება სახელმწიფოს მიერ, თეატრი მადლიერია ქალაქ თბილისის მერიის კულტურის სამსახურის, რადგან რამოდენიმეჯერ მიიღო მათგან სპექტაკლების ერთჯერადი დაფინანსება და საგასტროლო გრანტები. მრავალფეროვანია და შთამბეჭდავია "თავისუფალი თეატრის" საგასტროლო - საფესტივალო რუკა, ის არა ერთხელ იყო ისეთ ქვეყნებში როგორიცაა: უკრაინა, ბელორუსია, ლატვია, რუსეთი,გერმანია, საბერძნეთი, პოლონეთი, ეგვიპტე, თურქეთი, რუმინეთი.ფინეთი, ეს ის ქვეყნებია სადაც "თავისუფალმა თეატრმა" წარმოადგინა თავისი სპექტაკლები და მიიღო იქ ყველაზე მაღალი შეფასებები. ბოლო წლებში დადგმულმა სპექტაკლებმა "ძმები", "იდიოტოკრატია", "ღმერთო, დაგვიფარე ჩვენ და ადამიანები", "კავკასიური ცარცის წრე","მიყვარხარ, მიყვარხარ, მიყვარხარ", "მშვენიერი ქართველი ქალი", "მექანიკური ფორთოხალი"  ერთი ორად გაზარდეს თეატრის პოპულარობა და ჩააყენეს ის არა მარტო ქართული, არამედ ევროპის საუკეთესო თეატრების რიგში. "თავისუფალი თეატრი" კვლავაც ერთგულია იმ დევიზისა, რომლის დეკლარირება 12 წლის წინ მოახდინა: "თეატრი, რომელიც მხოლოდ სიმართლეს და დღესასწაულს სთავაზობს თავის მაყურებელს".

მარჯანიშვილის თეატრი

კოტე მარჯანიშვილის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრი რვა ათეული წელია მოღვაწეობს. 

   1928 წელს კოტე მარჯანიშვილმა შემოიკრიბა ახალგაზრდა მსახიობები, მხატვრები, კომპოზიტორები, ახალგაზრდა რეჟისორები  და ქუთაისში ახალი II ქართული სახელმწიფო თეატრი დააარსა. ამ თეატრს ქუთაის-ბათუმის თეატრიც ეწოდებოდა, რადგან იგი ბათუმშიც წარმოადგენდა თავის სპექტაკლებს. ბათუმში შედგა პოლიკარპე კაკაბაძის "ყვარყვარე თუთაბერის" პრემიერა.

პირველ სეზონში დაიდგა:
ერნესტ ტოლერის "ჰოპლა, ჩვენ ვცოცხლობთ!" 1928 წ,;
ბერნარდ შოუს "წმინდა ქალწული" 1928 წ,;
ლოპე დე ვეგას "ცხვრის წყარო" 1928 წ,;
შალვა დადიანის "კაკალ გულში" 1928 წ.;
ვსევოლოდ კირშონის "ლიანდაგი გუგუნებს" 1929 წ,;
კარლ გუცკოვის "ურიელ აკოსტა" 1929 წ,;
კარლო კალაძის "როგორ" 1929 წ,;
პოლიკარპე კაკაბაძის ”ყვარყვარე თუთაბერი” 1929წ.;
დავით ჩიანელის ”რაილი” 1929წ.;
დემნა შენგელაიას”თეთრები” 1929წ.;
ალექსანდრე ქუთათელის "შუაღამემ გადაიარა" 1929 წ.;

   პირველ წლებში დასს ამშვენებდნენ მსახიობები - ქალებატონები: მარო აბრამიშვილი, ვერიკო ანჯაფარიძე, ბაბო გამრეკელი, მერი დავითაშვილი, ელენე და ირინე დონაურები, ანეტა დონჟანელი, სოფიკო ვაჩნაძე, სესილია თაყაიშვილი, მალიკო მრევლიშვილი, ელენე სიბილა, ანეტა ქიქოძე, მედეა და მერი ქორელები, თინა ჩარკვიანი, ცეცილია წუწუნავა, ხათუნა ჭიჭინაძე, ივლიტა ჯორჯაძე, მოგვიანებით - ტასო აბაშიძე და ელისაბედ ჩერქეზიშვილი; ბატონები: კაპია აბესაძე, ჭიჭიკო ბეგალიშვილი, მიხეილ ბერიაშვილი, კუკური გოგიაშვილი, შაქრო გომელაური, ნიკო გოცირიძე, ვასო გოძიაშვილი, სერგო ზაქარიაძე, აკაკი კვანტალიანი, პიერ კობახიძე, გრიგოლ კოსტავა, ალექსანდრე მაღლაკელიძე, მიხეილ მეძმარიაშვილი, პოკო მურღულია, ალექსანდრე ჟორჟოლიანი, მიხეილ სარაული, ალექსანდრე სიხარულიძე, მიხეილ სულთანიშვილი, შალვა ღამბაშიძე, ვლადიმერ ჩომახიძე, უშანგი ჩხეიძე, დუდე ძნელაძე, სერგო ჭელიძე, პავლე ჯალაღონია, შალვა ჯაფარიძე, მოგვიანებით - ალექსანდრე იმედაშვილი და იუზა ზარდალიშვილი. მხატვრები: დავით კაკაბაძე, ელენე ახვლედიანი, ლადო გუდიაშვილი, ევგენი ლანსერე, იოსებ შარლემანი, მარჯანიშვილის აღმოჩენა -  პეტრე ოცხელი; კომპოზიტორები:კოტე მეღვინეთუხუცესი, შალვა მშველიძე, ანდრია ბალანჩივაძე, თამარ ვახვახიშვილი, ქორეოგრაფი - დავით მაჭავარიანი.

   კოტე  მარჯანიშვილი აქტიურად თანამშრომლობდა ქართველ დრამატურგებთან - შალვა დადიანთან ,პოლიკარპე კაკაბაძესთან, კარლო კალაძესთან, დემნა შენგელაიასთან . . .  რეჟისორს სწამდა, რომ თეატრს მჭიდრო კავშირი უნდა ჰქონოდა ქართულ მწერლობასთან.

1930 წელს თეატრმა პირველი გასტროლები ჩაატარა ხარკოვსა და მოსკოვში. წარმოადგინეს სპექტაკლები: "ჰოპლა, ჩვენ ვცოცხლობთ!", "როგორ", "ურიელ აკოსტა", "კაკალ გულში", 'თეთრები", "ხატიჯე", "ცხვრის წყარო" და  პანტომიმა "ხანძარი".

   განსაკუთრებული მოწონება ხვდა წილად კარლ გუცკოვის "ურიელ აკოსტას" და ხაზგასმით აღინიშნა ვერიკო ანჯაფარიძის ივდითისა და უშანგი ჩხეიძის ურიელის გამარჯვება.

      "ურიელ აკოსტა" კოტე მარჯანიშვილის ერთ-ერთი საუკეთესო სპექტაკლია. პირველი შემსრულებლები იყვნენ: ურიელი - უშანგი ჩხეიძე , ივდითი - ვერიკო ანჯაფარიძე,დე სილვა - შალვა ღამბაშიძე, ბენ აკიბა - ალექსანდრე ჟორჟოლიანი. 

   1972 წელს ვერიკო ანჯაფარიძემ აღადგინა "ურიელ აკოსტა". ურიელს თამაშობდა კოტე მახარაძე, ივდითს - სოფიკო ჭიაურელი.

   ხარკოვისა და მოსკოვის შემდეგ თეატრი საგასტროლოდ თბილისს ეწვია. მთავრობის 1930 წლის დადგენილებით II ქართული სახელმწიფო დრამის თეატრი კოტე მარჯანიშვილის ხელმძღვანელობით თბილისში გადმოიყვანეს და ზუბალაშვილების სახალხო სახლი გადასცეს, სადაც თეატრი დღესაც განაგრძობს მოღვაწეობას.

   კოტე მარჯანიშვილი ახლად დაარსებულ თეატრში სულ ხუთი სეზონის განმავლობაში მოღვაწეობდა და დადგა 26 სპექტაკლი. მას გვერდში ედგნენ ახალგაზრდა რეჟისორები: დოდო ანთაძე, ვახტანგ აბაშიძე, გრიგოლ სულიაშვილი, ნიკო გოძიაშვილი, სერგო ჭელიძე.

1933 წელს,  მარჯანიშვილის გარდაცვალების შემდეგ, თეატრს სათავეში ჩაუდგნენ მისი უახლოესი მოწაფეები:  სამხატვრო ხელმძღვანელი - უშანგი ჩხეიძე, სარეჟისორო კოლეგიის წევრები - შალვა ღამბაშიძე, ვერიკო ანჯაფარიძე  ; დირექტორი - დოდო ანთაძე ; მთავარი მხატვარი - დავით კაკაბაძე.

      წლების განმავლობაში თეატრში სპექტაკლებს დგამდნენ თავად მსახიობებიც  –  ვასო გოძიაშვილი, შალვა ღამბაშიძე, აკაკი კვანტალიანი, ვერიკო ანჯაფარიძე, სოფიკო ჭიაურელი ...  

   მარჯანიშვილის თეატრში არაერთი ცნობილი რეჟისორი მოღვაწეობდა. ერთ-ერთი მათგანი გახლდათ ვასილ ყუშიტაშვილი. იგი აქტიურად მონაწილეობდა საფრანგეთის თეატრალურ ცხოვრებაში, "მუსიე ყუშიტას" სახელით, მიწვევით მუშაობდა ფირმენ ჟემიესთან "ანტუანის" თეატრში, ხოლო შემდგომ, ცნობილ ფრანგ მსახიობთან შარლ დიუვალთან ერთად შექმნა ახალი თეატრი "ატელიე".

რეჟისორ ვასილ ყუშიტაშვილის სპექტაკლები:
ილია ჭავჭავაძის "კაცია-ადამიანი?!", (1954 წ.)
უშანგი ჩხეიძის "გიორგი სააკაძე", (1939 - 1940 წწ.)
ა. სამსონაძის "ბაგრატიონი", (1944 წ.)
მიხეილ ლერმონტოვის "მასკარადი", (1946 წ.)
ფრიდრიხ შილერის "მარიამ სტიუარტი", (1955 წ.)
მიხეილ მრევლიშვილის "ზვავი". (1956 წ.)
უილიამ შექსპირი ”რიჩარდ III” (1957 წ.) მთავარ როლში - ვასო გოძიაშვილი
და სხვ.

რეჟისორ არჩილ ჩხარტიშვილის სპექტაკლები:
ვ.პატარაია ”სანაპიროზე” (1950 წ.)
ი.მოსაშვილი ”მისი ვარსკვლავი” (1951 წ.)
ვაჟა-ფშაველა ”მოკვეთილი” (1956 წ.) მთავარ როლში ოთარ მეღვინეთუხუცესი
ევრიპიდე ”მედეა” (1962 წ.) მთავარ როლში ვერიკო ანჯაფარიძე
და სხვ.


ამ პერიოდში თეატრში იდგმებოდა:
პოლიკარპე კაკაბაძის "კოლმეურნის ქორწინება" (დადგა შალვა ღამბაშიძემ) გვირისტინე – სესილია თაყაიშვილი, ლომკაცა – გრიგოლ კოსტავა, ირინე – ანეტა დონჟანელი, ხახული – აკაკი კვანტალიანი და ხარიტონი გიორგი შავგულიძე ...  

ლავრენტი არდაზიანის "სოლომონ ისაკიჩ მეჯღანუაშვილი"

ალექსანდრე დიუმას "მარგარიტა გოტიე" გენიალური ვერიკო ანჯაფარიძის შესრულებით (დამდგმელი რეჟისორი ბორის გამრეკელი)

კიტა ბუაჩიძის კომედია "მკაცრი ქალიშვილები"  (დამდგმელი რეჟისორი ბორის გამრეკელი).

   1941 წელს ვასო გოძიაშვილმა აღადგინა კოტე მარჯანიშვილის სპექტაკლი - ლოპე დე ვეგას "ცხვრის წყარო", იმავე სეზონში, 1942 წელს ვასილ ყუშიტაშვილმა დადგა ავქსენტი ცაგარელის  "ხანუმა". ხანუმას როლს ელისაბედ ჩერქეზიშვილი  ასრულებდა.

მეორე მსოფლიო ომის წლებში თეატრში იდგმებოდა :
ლევან გოთუას "მეფე ერეკლე" (დამდგმელი რეჟისორი ვახტანგ ტაბლიაშვილი), მეფე ერეკლეს როლს ასრულებდა ვასო გოძიაშვილი; გიორგი მდივნის "პარტიზანები", (დამდგმელი რეჟისორი ვასო ყუშიტაშვილი),
კონსტანტინე სიმონოვის "მელოდე" (დამდგმელი რეჟისორი ვასო ყუშიტაშვილი) ,
მიხეილ ჯაფარიძის "ჟამთაბერის ასული" (დამდგმელი რეჟისორი შალვა ღამბაშიძე),
ა. სამსონაძის "ბაგრატიონი" (დამდგმელი რეჟისორი ვასო ყუშიტაშვილი),  ბაგრატიონი - სერგო ზაქარიაძე  და სენ-პრი - გიორგი შავგულიძე ,
ლევან გოთუას "უძლეველნი" (დამდგმელი რეჟისორი ვახტანგ ტაბლიაშვილი),
ილია ჭავჭავაძე ”კაცია-ადამიანი?!” (რეჟისორი ვასილ ყუშიტაშვილი), ლუარსაბი - ვასო გოძიაშვილი, დარეჯანი - ცეცილია წუწუნავა, ლამაზისეული - ნინო ჩხეიძე.

უილიამ შექსპირის დრამატურგია მარჯანიშვილის თეატრში:
"ოტელო" (დადგა კოტე მარჯანიშვილმა, 1932 წ), ოტელო - შალვა ღამბაშიძე, იაგო – უშანგი ჩხეიძე, დეზდემონა – ვერიკო ანჯაფარიძე, ემილია – თამარ ჭავჭავაძე.
"ჭირვეული ცოლის მორჯულება" (დადგა შალვა ღამბაშიძემ, 1944წ).
"რომეო და ჯულიეტა" (დადგა ვახტანგ ტაბლიაშვილმა, 1949წ),
"მეთორმეტე ღამე" (დადგა რეჟისორმა რამაზ ჭიაურელმა, 1950 წ),
”ანტონიუსი და კლეოპატრა” (დადგა ვახტანგ ტაბლიაშვილმა, 1951 წ.)
"რიჩარდ III" (დადგა ვასილ ყუშიტაშვილმა, 1957წ),
"აურზაური არაფრის გამო" (დამდგმელი რეჟისორი ლილი იოსელიანი,1963 წ),
”მაკბეტი - (სცენები ტრაგედიიდან, დადგა დოდო ალექსიძემ, 1972 წ.)
"ოტელო" (დადგა თემურ ჩხეიძემ, 1982 წ). ოტელო –ოთარ მეღვინეთუხუცესი, იაგო – ნოდარ მგალობლიშვილი, დეზდემონა – მარინა ჯანაშია, ემილია – გურანდა გაბუნია
”ფოლსტაფი” (დადგა გოგი თოდაძემ, 1989 წ.)
"ანტონიუსი და კლეოპატრა" (დადგა ჰილარი ვუდმა, 1991 წ).
”მეფე ლირი” (დადგა დავით დოიაშვილმა, 1995 წ). მეფე ლირი - ოთარ მეღვინეთუხუცესი
”ზაფხულის ღამის სიზმარი” ( დადგა ლევან წულაძემ, 2006 წ).

რეჟისორ ლილი იოსელიანის სპექტაკლები:
ვ.გაბესკირია ”გაზაფხულის დილა”  (1952 წ.) მთავარ როლში ელენე ყიფშიძე
ი.გალანი ”სიყვარული გარიჟრაჟზე” (1953 წ.)  მთავარ როლებში ვერიკო ანჯაფარიძე, სესილია თაყაიშვილი
რევაზ თაბუკაშვილი ”რაიკომის მდივანი” (1954 წ.) მთავარ როლში სერგო ზაქარიაძე
ბერნარდ შოუ ”პიგმალიონი” (1955 წ.) მთავარ როლებში სერგო ზაქარიაძე, მედეა ჯაფარიძე, აკაკი კვანტალიანი
რევაზ თაბუკაშვილი ”რას იტყვის ხალხი” (1956 წ.)
მაქსიმ გორკი ”ფსკერზე”  (1957 წ.) მთავარ როლებში თენგიზ არჩვაძე, ოთარ მეღვინეთუხუცესი, ლეო ანთაძე
და სხვ.

რეჟისორ დიმიტრი ალექსიძის სპექტაკლები:
ფრიდრიხ შილერი ”დონ კარლოსი” (1971 წ.) მთავარ როლებში კოტე მახარაძე, იაკობ ტრიპოლსკი, ირაკლი უჩანეიშვილი, ელენე ყიფშიძე
ა.კორნეიჩუკი ”ხსოვნა გულისა” (1971 წ.) მთავარ როლებში ვასო გოძიაშვილი, ვერიკო ანჯაფარიძე
სოფოკლე ”ანტიგონე” (1971 წ.) ანტიგონე - სოფიკო ჭიაურელი, კრეონი - ტარიელ საყვარელიძე, ისმენე - ნანი ჩიქვინიძე
ნიკოლაი გოგოლი ”ქორწინება” (1972 წ.) მთავარ როლში სოფიკო ჭიაურელი
უილიამ შექსპირი ”მაკბეტი - სცენები ტრაგედიიდან” (1972 წ.)
მიხეილ ჯავახიშვილი ”კვაჭი კვაჭანტირაძე” (1974 წ.) მთავარ როლში კოტე მახარაძე
და სხვ.

რეჟისორ ლევან მირცხულავას სპექტაკლები:
ა.გეწაძე ”წმინდანები ჯოჯოხეთში” (1967 წ.)
კონსტანტინე გამსახურდია ”მთვარის მოტაცება” (1968 წ.)
ი.ვოლჩეკი ”სასამართლო ქრონიკა” (1969 წ.)
ვაჟა-ფშაველა - 2 პოემა ”ალუდა ქეთელაური” ”სტუმარ მასპინძელი” (1970 წ.)
და სხვ.

რეჟისორ გიგა ლორთქიფანიძის სპექტაკლები:
კარლო გოლდონის "სასტუმროს დიასახლისი” ( 1952 წ.) მირანდოლინა – ვერიკო ანჯაფარიძე და რიპა ფრატა – სერგო ზაქარიაძე
მარიკა ბარათაშვილის "მარინე" ( 1958 წ.) მარინე - მედეა ჯაფარიძე
ნოდარ დუმბაძის "მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი" (1960 წ.) ბებია - სესილია თაყაიშვილი, ზურიკელა - ლეო ანთაძე
ნოდარ დუმბაძის ”მე ვხედავ მზეს” (1962 წ.)
ვ.კოროსტილიოვი ”მარტოობის დღესასწაული” (ფიროსმანის ბრჭყალებში) მთავარ როლში ოთარ მეღვინეთუხუცესი
ნოდარ დუმბაძე ”საბრალდებო დასკვნა” (1976 წ.)
სოფოკლეს "ოიდიპოს მეფე" (1978 წ.) ოიდიპოსი - ოთარ მეღვინეთუხუცესი, იოკასტა - მედეა ჯაფარიძე
და სხვ.

1975 წელს მიხეილ თუმანიშვილმა მარჯანიშვილის თეატრში დადგა ფრიდრიხ დიურერმარტის ტრაგი-კომედია ”მილიარდერის ვიზიტი” (მთავარ როლებში - თენგიზ არჩვაძე, სოფიკო ჭიაურელი, თამილა ლასხიშვილი)

რეჟისორ თემურ ჩხეიძის სპექტაკლები:
ჰენრიკ იბსენის "მოჩვენებანი” (1976 წ.) ფრუ ალვინგი - ვერიკო ანჯაფარიძე, პასტორ მანდერსი - აკაკი ვასაძე
ლეო ქიაჩელი ”ჰაკი აძბა” (1981 წ.) მთავარ როლებში: ოთარ მეღვინეთუხუცესი, ნოდარ მგალობლიშვილი, ირაკლი უჩანეიშვილი, მალხაზ მებურიშვილი, თამარ სხირტლაძე
უილიამ შექსპირი ”ოტელო” (1982 წ.)
მიხეილ ჯავახიშვილი ”ჯაყოს ხიზნები”  (1984 წ.) მთავარ როლებში: ნოდარ მგალობლიშვილი, ნანი ჩიქვინიძე, გივი ჩუგუაშვილი
და სხვ.

რეჟისორ მედეა კუჭუხიძის სპექტაკლები:
კარელ ჩაპეკის "დედა" (1965წ.) მთავარ როლებში: ვერიკო ანჯაფარიძე და ნოდარ მგალობლიშვილი ;
ლალი როსება ”პრემიერა” ( 1979 წ.)
მონძაემონ ჩიკამაცუ "შეყვარებულთა თვითმკვლელობა ციურ ბადეთა კუნძულზე'' ( 1981 წ.) მთავარ როლებში რეზო ჩხიკვიშვილი, ნანი ჩიქვინიძე, გურანდა გაბუნია, მარლენ ეგუტია
ლალი როსება ”პროვინციული ამბავი” ( 1981 წ.)
ლალი როსება ”სიყვარულის მზე” (1982 წ.)
ლალი როსება ”სახლის ანგელოზები” ( 1997 წ.)
და სხვ.

ართული დრამის თეატრს შოთა რუსთაველის სახელი 1921 წლის 25 ნოემბერს ეწოდა, მაგრამ რუსთაველი თეატრის ისტორია ბევრად ადრე დაიწყო: ,,თეატრი დიდი რამ არის ჩვენისთანა დაცემული ხალხისთვის, მაგის მეტი ნაციონალობის ნიშან-წყალი ჯერჯერობით ჩვენ არ გვაქვს რა. ეგ ერთი ადგილია, სადაც ჩვენი ენა საჯაროდ ისმის და საჯაროდ მოქმედებს’’ – წერდა ილია  ჭავჭავაძე.

       1879 წელს ,,დრამატული კომიტეტის’’ წევრებმა,  ილია ჭავჭავაძემ, აკაკი წერეთელმა, დიმიტრი ყიფიანმა, დავით ერისთავმა და ივანე მაჩაბელიმა მიიღეს წესდება, შეარჩიეს  შენობა სასახლის მოედანზე და 1879 წლის 5 სექტემბერს, მათი დიდი ძალისხმევით,  პირველი სეზონი გაიხსნა ბარბარე ჯორჯაძის კომედიით ,,რას ვეძებდი და რა ვჰპოვე’’  (რეჟისორი - გ. თუმანიშვილი). აღდგენილი ქართული თეატრისთვის ივანე მაჩაბელმა შექსპირის პიესები თარგმნა ხოლო დავით ერისთავმა ქართულად გადმოაკეთა სარდუს ,,ფლანდრია” – ,,სამშობლო” (1882 წ.). თეატრის ეროვნული სწრაფვა სწორედ ამ სპექტაკლში გამოიკვეთა.  ლევან ხიმშიაშვილის როლის შემსრულებელი, ლადო მესხიშვილი ეროვნულ გმირად შერაცხეს. . .

      1898 წელს გოლოვინის პროსპექტზე  (რუსთაველის გამზირი) საძირკველი ჩაეყარა ,,არტისტული საზოგადოების სახლს” (შემდგომ რუსთაველის  თეატრს). 1901წ 7 თებერვალს  გაზეთი ,,ივერია” იუწყებოდა : ,,6 თებერვალს, ნაშუადღევს 2 საათზე აკურთხეს გოლოვინის პროსპექტზედ ახლად აგებული შენობა ტფილისის ,,საარტისტო საზოგადოებისა.”  ამავე წლის 5 მარტს წარმოდგინეს ავქსენტი  ცაგარელის  ,,ხანუმა.”

    თუ  მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს ქართულ სცენაზე მსახიობთა თანავარსკვლავედი იდგა: ვასო აბაშიძე, მაკო საფაროვა-აბაშიძისა, ნატო გაბუნია, ლადო მესხიშვილი, ვალერიან გუნია, ალექსანდრე იმედაშვილი, ელისაბედ ჩერქეზიშვილი, კოტე და ეფემია მესხები, მეოცე საუკუნე რეჟისორ-ლიდერთა საუკუნე გახდა:

კოტე მარჯანიშვილმა საფუძველი ჩაუყარა ,,სინთეზურ თეატრს”: სპექტაკლის იდეის გახსნას ემსახურება რეჟისურა, მსახიობთა ანსამბლი, სცენოგრაფია, მუსიკა, ქორეოგრაფია. მარჯანიშვილის სპექტაკლებმა, ლოპე დე ვეგას ,,ცხვრის წყარო” (1922წ.), ზ. ანტონოვის ,,მზის დაბნელება საქართველოში” (1923წ.), შექსპირის ,,ჰამლეტი” (1925წ.) კონსტანტინე მარჯანიშვილის ,,მზეთამზე”(1926წ.), წარუშლელი კვალი დატოვეს ქართული თეატრის ისტორიაში.

       1930 და 1933 წლის მოსკოვის გასტროლებსა და საკავშირო ოლიმპიადებში მონაწილეობამ (,,რღვევა” (1928წ.), ,,ანზორ’’ (1928წ.), ,,ლამარა” (1930წ.), ,,თეთნულდ” (1931წ.), ,,ყაჩაღები” (1933წ.) ალექსანდრე ახმეტელს და თეატრს საერთაშორისო აღიარება მოუტანა.  ,,რუსთაველის თეატრი ნამდვილი ეროვნული თეატრია. რუსთაველის თეატრი ეროვნულია თავისი ფორმით, საერთაშორისო თეატრია თავისი მხატვრული მნიშვნელობი,” – კ. ფელდმანი.

      XX საუკუნის 30-იანი წლების საბჭოთა რეპრესიებს შეეწირა ალექსანდრე ახმეტელი თანამოაზრე გუნდთან ერთად, დახვრიტეს: ივანე აბაშიძე, პლატონ კორიშელი, ივანე ლაღიძე, ელგუჯა ლორთქიფანიძე, ია ქანთარია. გადაასახლეს: თამარ წულუკიძე, ბუჟუჟა შავიშვილი და ნინა ღვინიაშვილი.                                                              

       ქვეყნისა და თეატრისათვის ურთულეს პერიოდში შ. აღსაბაძემ რუსთაველის თეატრში  დადგა შექსპირის ,,ოტელო” (1937 წ.). ,,ხორავას  ოტელო მხოლოდ კარგად შესრულებული როლი კი არ არის, არამედ თეატრალური მოვლენაა. . .” – ვლ. ნემიროვიჩ- დანჩენკო.

       XX საუკუნის 50-იანი წლებში დიმიტრი ალექსიძე  რუსთაველის თეატრში ტრადიციად ქცეული გმირულ-რომანტიკული მიმდინარეობის ერთგული დარჩა. ამ სტილის  ნამუშევართა შორის გამორჩეული ადგილი  სოფოკლეს ,,ოიდიპოს მეფემ’’ და დ. გაჩეჩილაძის ,,ბახტრიონმა’’ დაიკავა.

       ამავე პერიოდში რუსთაველის თეატრში მოღვაწეობდა განსხვავებული ხელწერისა და ინდივიდუალობის მქონე  რეჟისორი  მიხეილ თუმანიშვილი. მან შემოიკრიბა ახალგაზრდა მსახიობთა ჯგუფი, რომელიც ქართულმა თეატრალურმა საზოგადოებამ ,,შვიდკაცას” სახელით გაიცნო: მიხეილ თუმანიშვილი,  მედეა ჩახავა, რამაზ ჩხიკვაძე, გიორგი გეგეჭკორი, ეროსი მანჯგალაძე, გურამ საღარაძე და ბადრი კობახიძე. სწორედ თუმანიშვილის სახელს უკავშირდება მცირე სცენის გახსნა სპექტაკლით ,,ჭინჭრაქა” (1963 წ.).  თუმანიშვილის სპექტაკლებმა: ი. ფუჩიკის ,,ადამიანებო, იყავით ფხიზლად” (1951 წ.),  ჯ. ფლეტჩერის ,,ესპანელი მღვდელი” (1954 წ.), პ. კოჰოუტის ,,როცა ასეთი სიყვარულია” (1959 წ.),” ჟ. ანუის ,,ანტიგონე” (1968 წ.) ახალი ფურცელი ჩაწერეს რუსთაველის თეატრის ისტორიაში.

      სამოციანელთა თაობამ (რობერტ სტურუა, თემურ ჩხეიძე, გოგი ქავთარაძე, გიზო ჟორდანია . . .) თეატრში ახალი ესთეტიკა დაამკვიდრა.  რობერტ სტურუას  პირველი წარმატებული სპექტაკლი  ა. მილერის ,,სეილემის პროცესია” (1965 წ).

    70-იან წლებში გაჩნდა ცნება ,,რობერტ სტურუას პოლიტიკური თეატრი”: ,,ყვარყვარე”, (1974 წ.), ,,კავკასიური ცარცის წრე”Y(1975 წ.), ,,რიჩარდ III” (1979 წ.). რეჟისორმა ასამდე სპექტაკლი დადგა რუსთაველის თეატრის სცენაზე, მათ შორის: ,,ხანუმა”, ,,როლი დამწყები მსახიობი გოგონასათვის”,  ,მეფე ლირი”, ,,სეჩუანელი კეთილი ადამიანი”, ,,ლამარა”, ,,მაკბეტი”, ,,მერე რა რომ სველია, სველი იასამანი”, ,,ქალი-გველი”, ,,კაცია-ადამიანი?!”, ,,როგორც გენებოთ ანუ შობის მეთორმეტე ღამე”, ,,ჰამლეტი”, ,,სტიქსი”, ,,ნადირობის სეზონი”.  

    რობერტ სტურუას სპექტაკლებმა – “კავკასიური ცარცის წრე” და “რიჩარდი III” თეატრს მსოფლიო აღიარება მოუტანა. რუსთაველის თეატრს ტრიუმფალური გასტროლები ჰქონდა მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის – ინგლისში, გერმანიაში, საფრანგეთში, იტალიასა და შვეიცარიაში, მექსიკაში, ავსტრალიაში, ფინეთსა და ისლანდიაში. იგი ედინბურგის, ავინიონის, ათენის, ადელაიდას, რეიკიავიკის, იერუსალიმის ფესტივალების მონაწილეა.

რობერტ სტურუა და მის მიერ დადგმული სპექტაკლები მრავალი ეროვნული თუ  საერთაშორისო პრემიით და პრიზით დაჯილდოვდა.

      გიზო ჟორდანიას სამსახიობო კლასის კურსდამთავრებულებმა  ახალი სიცოცხლე შთაბერეს მცირე სცენას სპექტაკლებით: ,,ანა ფრანკის დღიური”(1987 წ.), ,,სამანიშვილის დედინაცვალი”(1987 წ.), ,,ამაღამ მგონი იქნება ქარი”(1987 წ.), ,,ჰამლეტი”(1991 წ.).      

     80-90-იან წლებში რეჟისორთა ახალმა თაობამ: ავთო ვარსიმაშვილი, ლევან წულაძე, ოთარ ეგაძე, ანდრო ენუქიძე, გოჩა კაპანაძე, დათო საყვარელიძე თავისი წვლილი შეიტანა რუსთაველის თეატრის შემოქმედებით ცხოვრებაში. 

      დღეს თეატრში ახალგაზრდა რეჟისორები და მსახიობები, უფროს თაობასთან ერთად, შემოქმედებით ძიებებს განაგრძობენ.